Autyzm: percepcja sensoryczna i integracja sensoryczna


Zaburzenia należące do spektrum autyzmu (ang. ASD – Autism Spectrum Disorder) obejmują różne wyzwania rozwojowe w zakresie: porozumiewania się, myślenia, rozwoju społecznego, umiejętności poznawczych, zainteresowań i form aktywności, a także umiejętności motorycznych. Nasilenie poszczególnych zaburzeń jest inne u każdego i może powodować różne problemy. Jedni mogą funkcjonować samodzielnie społecznie, drudzy z powodu głębokiego upośledzenia są zdani na pomoc innych. Mówiąc bardziej zrozumiale, dzieci autystyczne nieco inaczej postrzegają świat. Wrażenia zmysłowe, jak słyszenie, widzenie czy odczuwanie są przez nie przetwarzane inaczej niż przez dzieci zdrowe. Intensywność tych wrażeń sprawia, że niektóre dzieci mogą mieć problemy behawioralne i być niezrozumiałe w swoim najbliższym otoczeniu. Jak można pomóc dzieciom autystycznym w świecie pełnym bodźców i wrażeń?

Percepcja sensoryczna u dzieci autystycznych

Percepcja sensoryczna to umiejętność prawidłowego diagnozowania bodźców ze świata. Widzimy, słyszymy, smakujemy, dotykamy oraz mamy poczucie równowagi psychicznej i samoświadomości własnej osoby. Ludziom zdrowym przetwarzanie tych odczuć w mózgu nie sprawia żadnych problemów. Inaczej jest u dzieci autystycznych. Teoretycznie dzieci ze spektrum autyzmu mają do dyspozycji takie same instrumenty do zbierania i przetwarzania danych o swoim środowisku. Jednak dzieci autystyczne mają problem w ocenie tych bodźców. Odznaczają się nadmierną lub niedostateczną wrażliwością, co sprawia, że jedne impulsy docierające do mózgu są zbyt silne, a inne zbyt słabe, aby je poprawnie rozpoznać.

Jak dzieci autystyczne odbierają zewnętrzne impulsy?

Dźwięki - dzieci z autyzmem w tym zakresie mogą być zbyt lub niewystarczająco wrażliwe. Osoby chore, które nie mają problemów ze słuchem, często bronią się przed hałasem zewnętrznym poprzez zatykanie uszu. Dzieci z wadami słuchu same poszukują jakichś hałasów i odgłosów. Czasem może się to wiązać z nieakceptowanym zachowaniem (np. trzaskaniem drzwiami, krzykiem itp.).

Obrazy – według lekarzy dzieci z autyzmem mogą mieć szczególnie rozwinięty zmysł wzroku. To objawia się zdolnością widzenia przedmiotów z trzykrotnie większej odległości niż u dzieci zdrowych. Mają także możliwość zobaczenia obiektów na tle skomplikowanych wzorów. Osoby z autyzmem koncentrują się na liniach, łukach i wzorach, natomiast mają problemy z rozpoznawaniem twarzy osób wokół nich. Nawet spojrzenia na twarze członków rodziny mogą u nich wywoływać uczucia porównywalne do strachu czy lęku.

Smaki – jednym z objawów autyzmu są problemy z jedzeniem. Dzieci z autyzmem albo całkowicie nie tolerują pewnych potraw, albo lubią jeść wszystko, najczęściej w ostrym wydaniu. Konsystencja i smak to dwa powody odrzucenia pewnych potraw. Jednak to, że nie lubisz pewnych potraw, nie musi oznaczać, że masz autyzm.

Zapachy – nadmierny lub niedorozwinięty zmysł powonienia u dzieci z autyzmem może prowadzić do nietypowych zachowań. Dzieci, które mają problem z węchem, będą na siłę szukać bodźców węchowych. Nieco większy problem będą miały dzieci, które w tym zakresie są nadwrażliwe. Ich odczuwanie każdego zapachu będzie intensywniejsze.

Dotyk – unikanie dotyku, także osób bliskich, to już pewna cecha charakterystyczna u dzieci z autyzmem. Dzieci chore nie lubią być przytulane czy obejmowanie. Często zmieniają ubrania, myją się i czeszą włosy. Dotyk postrzegany jest przez nie jako ból albo nawet cierpienie. Dzieci ze słabą percepcją mogą odczuwać deficyt dotyku, który będą chciały sobie same zrekompensować – gryząc się albo drapiąc.

Ponadto dzieci autystyczne mogą mieć problem ze zmysłem równowagi i samoświadomością. Dysfunkcja równowagi powoduje, że mogą mieć nawet problem z chodzeniem. Dzieci z autyzmem unikają jazdy na rowerze, niechętnie się odwracają czy nieustannie opuszczają głowę. Osoby zbyt wrażliwe w tym zakresie będą same się stymulować (kołysać się, skakać albo obracać się).

Skutki zaburzeń sensorycznych

Negatywne postrzeganie osób z autyzmem wynika z niezrozumienia powodów ich zachowania, czasem dziwnego czy niezgodnego z powszechnie akceptowanymi społecznie wzorcami. Dzieci autystyczne mają także problem z wyrażaniem swoich emocji, co powoduje pewną barierę pomiędzy nimi a dziećmi zdrowymi. Dzieci chore nierzadko zamykają się w sobie – dotarcie do nich jest trudne i wymaga wysiłku. Rodzice takich dzieci w odpowiedzi na te problemy chronią je za bardzo i odciągają od nowych zabaw, gier czy wyzwań. Dziecko z autyzmem czuje się najlepiej w bezpiecznym środowisku. Jednak unikanie nowych rzeczy prowadzi do zaburzeń rozwojowych.

Terapia integracji sensorycznej

Medycyna w ciągu ostatnich lat zdążyła wypracować szereg skutecznych metod pomocy osobom z autyzmem. Dzięki nim można wyciągnąć dzieci z izolacji i pobudzić ich rozwój. Pierwszym krokiem powinno być jednak uwrażliwienie społeczeństwa na problemy dzieci z autyzmem. Pomocne w tym zakresie są wszelkiego rodzaju kampanie społeczne. Na poziomie indywidualnym najlepsze efekty gwarantuje terapia integracji sensorycznej. Twórcą teorii Integracji Sensorycznej jest dr A. J. Ayres (1920-1988) – psycholog, terapeuta zajęciowy i pracownik naukowy na Uniwersytecie Kalifornijskim.

Zajęcia integracji sensorycznej mają charakter zabawy połączonej z aktywnością ruchową ukierunkowaną na stymulację zmysłów. Wszystkie elementy terapii muszą być dostosowane do poziomu rozwoju dziecka. Rolą terapeuty jest zachęcanie dziecka do wykonywania czynności, które je odpowiednio stymulują i powodują właściwą reakcję na bodziec sensoryczny. Terapia dla dziecka jest zarówno przyjemnością, jak i ciężką pracą, dzięki której ma osiągnąć pewien cel. Tak jak w innych terapiach, tak i tutaj motywacja odgrywa kluczową rolę. Do motywacji najczęściej używa się różnego rodzaju przyrządów i pomocy terapeutycznych (huśtawki, platformy, równoważnie, kołdry obciążeniowe itp.). Terapia nie powinna być dla dziecka zbyt męcząca, dlatego rodzaj ćwiczeń musi być dopasowany do jego charakteru.

Terapia integracji sensorycznej zdobyła uznanie zarówno wśród terapeutów, jak i rodziców, którzy widzą postępy w rozwoju swoich dzieci. Dzięki terapii wiele dzieci z autyzmem może żyć samodzielnie i realizować swoje marzenia. Doskonałą egzemplifikacją skuteczności tej metody jest Temple Grandin, która jest profesorem Colorado State University i autorką wielu książek o autyzmie.

Zobacz kołdry obciażeniowe


Dodaj komentarz


Należy pamiętać, że komentarze muszą zostać zatwierdzone przed ich opublikowaniem